Việc cắt tóc và cắt móng tay, tuy đơn giản với nhiều trẻ, lại có thể là thử thách lớn với trẻ rối loạn phổ tự kỷ.
Sự phản kháng, hoảng loạn của trẻ khiến phụ huynh lo lắng và không biết cách xử lý. Tại sao những hoạt động này lại khó khăn, và làm thế nào để giúp trẻ cảm thấy an toàn hơn? Bài viết sẽ phân tích nguyên nhân và đưa ra hướng hỗ trợ để phụ huynh giúp trẻ vượt qua những khó khăn này một cách hiệu quả.
Một số nguyên nhân trẻ rối loạn phổ tự kỷ khó chịu khi cắt tóc, cắt móng tay:
- Trẻ có rối loạn xử lý cảm giác: Trẻ rối loạn phổ tự kỷ thường nhạy cảm với kích thích giác quan, khiến những hoạt động như cắt tóc hay cắt móng tay trở nên đầy thách thức. Tiếng tông đơ, kéo, bấm móng tay hay cảm giác tóc rơi xuống da đầu, cổ có thể gây quá tải, dẫn đến phản ứng mạnh như bịt tai, la hét, hoặc chống đối. Những khác biệt này khiến trẻ khó chịu, biến hoạt động đơn giản thành trải nghiệm khó khăn cần sự thấu hiểu và hỗ trợ từ cha mẹ.
- Cảm giác không an toàn: Trẻ rối loạn phổ tự kỷ thường cảm thấy bất an khi mất kiểm soát tình huống. Khi bị yêu cầu ngồi yên để cắt tóc hoặc cắt móng tay, trẻ có thể gia tăng căng thẳng và lo âu, dẫn đến các hành động kháng cự như giãy giụa, khóc lóc, hoặc la hét. Sự hỗ trợ kiên nhẫn và thấu hiểu của cha mẹ sẽ giúp trẻ vượt qua những trải nghiệm khó khăn này.
- Thay đổi thói quen và môi trường: Trẻ rối loạn phổ tự kỷ thường phụ thuộc vào thói quen hàng ngày và không thích sự thay đổi đột ngột. Vì cắt tóc hay cắt móng tay không phải hoạt động thường xuyên, trẻ dễ cảm thấy bối rối trước những thay đổi về cảm giác, không gian và tình huống. Mỗi lần thực hiện đều là trải nghiệm mới lạ, có thể khiến trẻ lo lắng, sợ hãi và gặp khó khăn trong việc thích nghi. Sự thấu hiểu và hỗ trợ từ cha mẹ sẽ giúp trẻ cảm thấy an toàn hơn.
- Khả năng giao tiếp hạn chế: Trẻ rối loạn phổ tự kỷ thường gặp khó khăn trong việc bày tỏ cảm xúc và diễn đạt cảm giác. Thay vì nói rằng mình lo lắng hay không thoải mái, trẻ thường thể hiện qua hành vi như khóc, từ chối, hoặc đẩy người khác ra xa. Sự hạn chế trong giao tiếp làm cho việc thấu hiểu và đáp ứng nhu cầu của trẻ trở nên phức tạp hơn, đòi hỏi sự kiên nhẫn và tinh tế từ cha mẹ.
- Khó khăn trong việc hiểu và dự đoán những gì đang diễn ra: Trẻ rối loạn phổ tự kỷ thường khó hiểu những gì đang diễn ra, khiến việc nhìn thấy tóc bị cắt có thể gây bối rối, như thể mất đi một phần cơ thể. Sự thiếu rõ ràng về quy trình dẫn đến nỗi sợ hãi, khi trẻ không thể dự đoán điều gì xảy ra tiếp theo, làm tăng mức độ lo lắng và khó chịu của trẻ.
Một số biện pháp hỗ trợ trẻ rối loạn phổ tự kỷ trong việc cắt tóc, cắt móng tay:
- Chuẩn bị trước và làm quen dần: Sử dụng video minh họa, trò chơi giả vờ hoặc để trẻ quan sát người khác cắt tóc, cắt móng tay. Cha mẹ làm mẫu để trẻ quen thuộc với quy trình, giảm bớt lo lắng.
- Chọn môi trường thân thiện và quen thuộc: Ưu tiên không gian yên tĩnh, ít kích thích, với người thân hoặc thợ cắt tóc quen thuộc để trẻ cảm thấy an toàn hơn.
- Tiếp cận từ từ và kiên nhẫn: Tôn trọng cảm giác của trẻ, tiến hành từng bước và cho trẻ thời gian làm quen trước khi thực hiện bước tiếp theo. Không ép buộc trẻ nếu trẻ tỏ ra khó chịu.
- Tập một số bài tập điều hoà cảm giác: Massage tay, đầu, vai nhẹ nhàng để trẻ quen với tiếp xúc. Các hoạt động như chơi với cát, đất nặn, hoặc dùng bàn chải mềm chạm nhẹ lên da giúp trẻ làm quen với các cảm giác khác nhau.
- Tạo dựng lịch trình quen thuộc: Đưa việc cắt tóc, cắt móng tay vào lịch trình định kỳ để trẻ chuẩn bị tinh thần, giảm bất ngờ và lo âu. Luôn thông báo trước khi thực hiện.
- Sử dụng phần thưởng và động viên: Khen ngợi và thưởng khi trẻ hoàn thành mỗi bước nhỏ, tạo động lực tích cực cho trẻ trong những lần sau.
Các biện pháp này sẽ giúp trẻ cảm thấy an tâm hơn và dần chấp nhận các hoạt động này một cách dễ dàng hơn.
Việc cắt tóc và cắt móng tay là thách thức lớn đối với trẻ rối loạn phổ tự kỷ do nhạy cảm giác quan, cảm giác mất kiểm soát và khó khăn trong giao tiếp. Nhưng bằng sự thấu hiểu, kiên nhẫn, cùng các chiến lược phù hợp, phụ huynh có thể biến những trải nghiệm này trở nên nhẹ nhàng và thoải mái hơn, giúp trẻ cảm thấy an toàn và tự tin hơn.
Kết luận
Việc cắt tóc và cắt móng tay đối với trẻ rối loạn phổ tự kỷ đòi hỏi sự kiên nhẫn và thấu hiểu từ phụ huynh. Để hỗ trợ trẻ, cha mẹ cần tìm hiểu cảm nhận của con, tạo môi trường an toàn và quen thuộc, cùng áp dụng các biện pháp làm quen dần. Điều này giúp trẻ cảm thấy thoải mái hơn trong những hoạt động hàng ngày, đồng thời từng bước xây dựng sự tự tin và khả năng tự lập.
Bài viết không chỉ cung cấp cái nhìn rõ ràng về những khó khăn trẻ gặp phải mà còn mang đến các giải pháp cụ thể. Hy vọng đây sẽ là nguồn tài liệu hữu ích, tiếp thêm tự tin và động lực để phụ huynh đồng hành cùng trẻ trên hành trình phát triển.
ThS. Tâm lý Lê Thị Phượng
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Pascale, K. (2010). Can't you see I'm sensational understanding the way children learn, behave and play. Pearson.
2. Michael C. Abraham, Sách Bài Tập “Điều Hòa Cảm Giác”, Quỹ Phổ Biến Kiến Thức – Clb Tk Hà Nội, Nhóm Hy Vọng và mẹ Cong (2009) dịch.
-----------------------------------------------------------
Hãy liên hệ với hệ thống 70 Trung tâm Rồng Việt gần bạn nhất để được tư vấn, đánh giá và hỗ trợ cho bé nhanh nói.